Αγγλικά και Δυσλεξία

                                           

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ  ΠΑΙΔΕΙΑΣ  ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ------------------ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Α/ΘΜΙΑΣ & Β/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ                    ------------------- ΓΡΑΦΕΙΟ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Διεύθυνση       : Μακρυγιάννη 22                         : Κοζάνη 501 00 Τηλ.                 : 2461049308 FAX                : 2461049308

Κοζάνη,  4/2/2013                        Αρ.Πρωτ: 41                                                   Προς  τους/τις: 1)Διευθυντές/ντριες των σχολικών Μονάδων Α/θμιας & Β/θμιας Εκπ/σης Π.Ε. Κοζάνης 2)Καθηγητές/τριες Αγγλικής Α/θμιας & Β/θμιας Εκπ/σης Π.Ε. Κοζάνης Μέσω  των: Διευθυντών Α/θμιας & Β/θμιας Εκπ/σης Π.Ε. Κοζάνης  Κοινοποίηση στους: 1)Περιφερειακή Διευθύντρια Α/θμιας & Β/θμιας Εκπ/σης Δυτ. Μακεδον. 2) Προϊσταμένoυς Επιστημονικής & Παιδαγωγικής Καθοδήγησης Α/θμιας & Β/θμιας Εκπ/σης

ΘΕΜΑ: Δυσλεξία και διδασκαλία της Αγγλικής Γλώσσας

Αγαπητοί/ές συνάδελφοι/ισσες,         

            Με αφορμή τα ερωτήματα  που δέχομαι από αρκετούς/ές συναδέλφους/ισσές μας σχετικά με τις τεχνικές διδασκαλίας που είναι αποτελεσματικές για τη διδασκαλία της Αγγλικής σε μαθητές με δυσλεξία ή άλλες μαθησιακές δυσκολίες,  στέλλω το παρόν έγγραφο, για να σας θυμίσω βασικές συμβουλές, τις οποίες ακούσαμε σε ημερίδες που πραγματοποιήσαμε τα προηγούμενα χρόνια με κεντρικούς ομιλητές ειδικούς επιστήμονες.

Αρχικά, οι Διευθυντές των σχολικών μονάδων οφείλουν να ενημερώσουν όλους τους εκπαιδευτικούς του μαθητή με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες για τις ιδιαιτερότητες του παιδιού και να τους δώσουν να μελετήσουν τη γνωμάτευση της διεπιστημονικής ομάδας που αξιολόγησε το παιδί. Η γνωμάτευση δεν είναι απόρρητο έγγραφο για τους εκπαιδευτικούς του συγκεκριμένου παιδιού. Αντίθετα, επιβάλλεται να είναι οι εκπαιδευτικοί όλων των ειδικοτήτων ενημερωμένοι με τις ιδιαιτερότητές του. Κάθε γονέας προσκομίζει την αξιολόγηση του αρμόδιου φορέα στο σχολείο με την πεποίθηση ότι θα ενημερωθούν οι εκπαιδευτικοί του παιδιού του και θα προσαρμόσουν τη διδασκαλία τους στις ιδιαιτερότητές του με σκοπό να βελτιωθεί η επίδοσή του.

Στη γνωμάτευση προσδιορίζονται οι ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες του παιδιού και υπάρχουν πληροφορίες για το αναπτυξιακό και οικογενειακό ιστορικό του, για τη νοητική ικανότητα και εκπαιδευτική του επίδοση. Επίσης, υπάρχουν προτάσεις των ειδικών για τον τρόπο υποστήριξης του παιδιού στο μάθημα και τον τρόπο αξιολόγησής του. Αν οι οδηγίες  είναι γενικές και ασαφείς, μπορείτε να επικοινωνήσετε με τη διεπιστημονική ομάδα που αξιολόγησε το παιδί για πιο εξειδικευμένες για το  μάθημά μας οδηγίες.

Σε αρκετές περιπτώσεις παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες, η διεπιστημονική ομάδα έχει εκπονήσει εξατομικευμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, το οποίο ακολουθεί ο εκπαιδευτικός της ειδικής τάξης, αλλά το πρόγραμμα αυτό μπορεί να φανεί χρήσιμο και στον καθηγητή Αγγλικής. Επομένως, είναι απαραίτητη η συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς που παρέχουν υποστήριξη στο παιδί στην Ελληνική Γλώσσα.

Χαρακτηριστικά παιδιών με Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες – Δυσλεξία

Δυσκολίες αντίληψης, διαταραχές  μνήμης και προσοχής, κινητικές διαταραχές, προβλήματα κοινωνικο-συναισθηματικής φύσης, προβλήματα στον προσανατολισμό στο χώρο και στο χρόνο. Ειδικότερα, κατά την εκμάθηση της Αγγλικής γλώσσας συναντούν δυσκολίες στην εφαρμογή κανόνων, στις συντακτικές δομές της ερώτησης και της άρνησης, στην απομνημόνευση (π.χ. των ημερών της εβδομάδας, των μηνών, στην εκμάθηση της ώρας). Δεν καταφέρουν να χρησιμοποιήσουν σωστά τις προθέσεις τόπου και χρόνου. Παρουσιάζουν ελλείψεις στη φωνολογική ενημερότητα, δυσκολεύονται να ταυτίσουν φθόγγους και γραφήματα, να ξεχωρίσουν φθόγγους που μοιάζουν ηχητικά μεταξύ τους (b-d, m-n, back-bag, what-that). Οι δυσλειτουργίες αυτές επηρεάζουν την κατάκτηση των δεξιοτήτων ανάγνωσης και γραφής. Στη γραφή παρατηρούνται αναστροφές γραμμάτων (tow-two), παραλείψεις (raning-raining), κατοπτρική γραφή (meat-team), αντικαταστάσεις ή προσθέσεις γραμμάτων (beleave-believe, plain-plane).

Τα παιδιά με ΜΔ δεν μπορούν να αναπτύξουν μεταγνωστικές δεξιότητες με αποτέλεσμα να μην αναγνωρίζουν τις απαιτήσεις μιας δραστηριότητας και να μην μπορούν να επιλέξουν και να εφαρμόσουν στρατηγικές για την επίλυσή του. Αδυνατούν επίσης να αξιολογήσουν την αποτελεσματικότητα των μαθησιακών λειτουργιών τους. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν μέσα στην τάξη μπορεί να τους οδηγήσουν σε προβλήματα συμπεριφοράς, είτε επιθετικής είτε εσωστρέφειας. Η αδυναμία τους να προσαρμόσουν το λόγο τους στις ανάγκες μιας συζήτησης δημιουργεί προβλήματα στην επικοινωνία τους με τους άλλους. Στην εφηβεία η χαμηλή αυτοπεποίθηση επηρεάζει την κοινωνική τους ανάπτυξη, αλλά και τη μάθηση, η οποία βασίζεται στην αλληλεπίδραση.

Ενδεδειγμένοι τρόποι διδακτικής προσέγγισης

Οι τρόποι διδακτικής προσέγγισης που προτείνουν οι ερευνητές βελτιώνουν την επίδοση όχι μόνο του μαθητή με δυσλεξία αλλά όλων των μαθητών της τάξης.

-          Χρήση πολυαισθητηριακών μεθόδων: Η ίδια πληροφορία θα πρέπει να παρουσιάζεται μέσω οπτικών, απτικών, ακουστικών και κιναισθητικών καναλιών, ώστε κάθε μαθητής να μαθαίνει χρησιμοποιώντας το κανάλι μάθησης που του ταιριάζει καλύτερα. Π.χ. Μαθαίνοντας τους ήχους και τα γράμματα τους ζητάμε να τα σχεδιάσουν στον αέρα, με πλαστελίνη, στην πλάτη του συμμαθητή κι εκείνος να τα αναγνωρίζει, να ψάξουν να βρουν αντικείμενα μέσα στην τάξη που περιέχουν αυτόν τον ήχο.

-          Συχνές επαναλήψεις.

-          Σταδιακή αύξηση του βαθμού δυσκολίας.

-          Συσχετίζουμε τη νέα γνώση με την προηγούμενη για να την κατανοήσουν.

-          Χρήση της μητρικής γλώσσας για επεξηγήσεις.

-          Σαφής και συστηματική διδασκαλία  (π.χ. Ενώ ο άριστος/πολύ καλός μαθητής μπορεί να επεξεργασθεί τη νέα πληροφορία και  να διατυπώσει ο ίδιος ένα κανόνα της γραμματικής, ο δυσλεξικός μαθητής δεν μπορεί, γι’ αυτό χρειάζεται να του εξηγήσουμε εμείς τον κανόνα ή τη δομή μιας φράσης ή πρότασης, π.χ. τρόπο σχηματισμού ερώτησης- άρνησης).

-          Να μην παραλείπουμε ποτέ τις ασκήσεις προφοράς που υπάρχουν σε κάθε ενότητα. Αν δεν υπάρχουν σε κάποιο σχολικό εγχειρίδιο, μπορούμε να δημιουργήσουμε ασκήσεις φωνολογικής ενημερότητας, κυρίως για την εξάσκηση φθόγγων που δυσκολεύουν το μαθητή.

-          Όταν γράφουμε πολλές προτάσεις στον πίνακα, χρησιμοποιούμε μαρκαδόρο διαφορετικού χρώματος σε κάθε σειρά. Διαφορετικά, ο δυσλεκτικός μαθητής χάνεται. Επίσης χρησιμοποιούμε διαφορετικό χρώμα στις καταλήξεις που θέλουμε να μάθει.

-          Δίνουμε handouts με τις πληροφορίες που πρέπει να μάθουν αντί να τους υπαγορεύουμε.

-          Επίσης δεν παραλείπουμε να δίνουμε σαφείς οδηγίες πώς να οργανώσουν τη μελέτη στο σπίτι, η οποία θα πρέπει να είναι περιορισμένη, διαφορετικά απογοητεύονται. Δεν μπορούν να απομνημονεύουν πολλές πληροφορίες μαζί.

-          Χρησιμοποιούμε μνημονικά βοηθήματα. Χρήση εικόνων, χρήση λογικών σχέσεων, χρήση των τμημάτων των λέξεων π.χ. entertainment → enter /tain /ment . Για να θυμάται ο μαθητής την προφορά του tain, του δίνουμε  παρόμοιες λέξεις gain, pain.  Επίσης μαζί με τη σύνθετη λέξη entertainment, μπορούμε να δώσουμε και άλλες παρόμοιες, όπως environment, development.

-          Δεν παραλείπουμε να συνεργαζόμαστε με τους γονείς.

Για την κατάκτηση της δεξιότητας της κατανόησης προφορικού λόγου-Listening

-          Πριν από την ακρόαση  αναπτύσσουμε το θεματικό πλαίσιο χρησιμοποιώντας εικόνες, κάνοντας μια προκαταρκτική συζήτηση.

-          Παρουσιάζουμε το λεξιλόγιο.

-          Χρησιμοποιούμε διαγράμματα για να τοποθετήσουμε με τη σειρά τα γεγονότα ή να δείξουμε πώς συνδέονται.

-          Ένα μεγάλο listening το παρουσιάζουμε τμηματικά.

-          Δίνουμε την ευκαιρία να ξανακούσει ο μαθητής την καταγραφή.

Για την κατάκτηση της δεξιότητας της ομιλίας - Speaking

-          Να αποφεύγουμε να πιέζουμε ένα δυσλεξικό παιδί να μιλήσει. Να περιμένουμε να  προθυμοποιηθεί.

-          Να του απευθύνουμε εύκολες ερωτήσεις, ώστε να μπορεί να απαντήσει, για να ενισχυθεί η αυτοεκτίμησή του.

-          Να του ζητάμε να απαγγέλλει γραπτές προτάσεις.

-          Να του επιτρέπουμε να καταγράφει την προφορά της νέας λέξης στα ελληνικά αν αυτό τον διευκολύνει.

Για την κατάκτηση της δεξιότητας της ανάγνωσης – Reading

Για την αποκωδικοποίηση του κειμένου

-          Χρήση χάρακα ή δακτύλου κατά την ανάγνωση. Αυτό το έργο μπορούμε να το αναθέσουμε στον partner κατά την εργασία σε ζεύγη.

-          Επανειλημμένες αναγνώσεις του ιδίου κειμένου.

-          Διαχωρισμός των προτάσεων σε εννοιολογικά τμήματα και εξάσκηση, π.χ. As you swing/ from tree to tree,/ you’ll discover/ the beauty of the rainforest/ and have a thrilling experience/ at the same time.

-          Τμηματική ανάγνωση παράγραφο προς παράγραφο.

-          Μπορούμε να του επιτρέψουμε να μαγνητοφωνήσει την ανάγνωση του κειμένου για να το ξανακούσει όσες φορές χρειασθεί στο σπίτι του.

-          Όταν κάνει ο ίδιος ανάγνωση, σπεύδουμε να τον βοηθήσουμε με λέξεις που δυσκολεύεται. Συνήθως προσπαθεί να συλλαβίσει γιατί συνήθως έχει  χαμηλή ικανότητα για αυτόματη ονομασία οπτικών συμβόλων με αποτέλεσμα να μη διαβάζει αυτόματα, γρήγορα και ομαλά.

Για την κατανόηση του κειμένου

-          Υπογράμμιση ή χρωματική κωδικοποίηση των λέξεων που αναφέρονται στην κεντρική ιδέα ή στις λεπτομέρειες.

-          Διδασκαλία στρατηγικών ανάγνωσης: δηλαδή χρήση του τίτλου, χρήση εικόνων, συζήτηση του λεξιλογίου πριν από την ανάγνωση, διατύπωση ερωτημάτων ή προβλέψεων, συσχέτιση του κειμένου με προσωπικές εμπειρίες, έλεγχος κατανόησης του κειμένου.

Για την κατάκτηση της δεξιότητας της γραπτής έκφρασης – Writing

-          Προτρέπουμε το μαθητή να δημιουργήσει ένα προσωπικό κατάλογο με τις πιο δύσκολες λέξεις.

-          Να σιγοψιθυρίζει τη λέξη κατά τη γραφή της.

-          Να χρησιμοποιεί τον υπολογιστή για διόρθωση των λαθών.

-          Επειδή δυσκολεύεται να θυμηθεί κανόνες ορθογραφίας ή γραμματικής, εστιάζουμε κάθε φορά σε ένα κανόνα.

-          Κάνουμε ασκήσεις για την εξοικείωση με τα σημεία στίξης, του εξηγούμε πότε να χρησιμοποιεί κεφαλαία γράμματα.

Για τη σύνθεση κειμένου

-          Όταν πρόκειται να συνθέσουν ένα κείμενο, πρέπει να τους δίνουμε τα βήματα σχεδιασμού ανάλογα με το είδος του κειμένου κατά προτίμηση με διαγράμματα. Στα παιδιά του Δημοτικού μπορούμε να σχεδιάζουμε τρία ορθογώνια κουτιά. Στο μεσαίο θα πούμε ότι θα γράψουμε για το σημείο δράσης, eg Dog lost in caves. Στο πρώτο κουτί θα γράψουμε τις απαντήσεις στις ερωτήσεις: where, when, who’s involved, why, what happens και θα είναι η αρχή της ιστορίας. Στο τρίτο κουτί θα γράψουμε το τέλος της ιστορίας και την απήχηση που είχε.

-          Στα παιδιά Γυμνασίου – Λυκείου θα εξηγήσουμε τα διαδοχικά στάδια της γραπτής έκφρασης: Τι κάνουμε στο Προσυγγραφικό στάδιο (εύρεση ιδεών), Κατά τη συγγραφή ( οργάνωση των ιδεών, διατύπωση και αναδιατύπωση των ιδεών), Μετά τη συγγραφή (έλεγχο του κειμένου). Καλόν είναι να δίνουμε ερωτήματα να απαντήσουν σε κάθε στάδιο.

-          Για τη σύνθεση παραγράφου, μπορούμε να δώσουμε την παράγραφο σάντουιτς. Δηλαδή, όπως για να κάνουμε ένα σάντουιτς χρειαζόμαστε ψωμί, τυρί, ζαμπόν και πάλι ψωμί, για να κάνουμε μία παράγραφο το ψωμί είναι η εισαγωγική πρόταση. Το τυρί είναι η επεξηγηματική πρόταση. Το ζαμπόν είναι επεξηγηματική λεπτομέρεια. Το τελευταίο ψωμί είναι η ανακεφαλαίωση του θέματος της εισαγωγικής πρότασης. Για να τα μάθουν, πρέπει πάντα να δίνουμε  παραδείγματα.

-          Αναγράφουμε σχετικό λεξιλόγιο στον πίνακα για να το θυμηθούν.

Όσοι συνάδελφοι/ισσες διδάσκετε φέτος σε τάξεις, όπου υπάρχουν μαθητές με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες και χρειάζεστε περισσότερη βοήθεια ή αναρωτιέστε αν είστε σε καλό δρόμο, να επικοινωνήσετε μαζί μου για να ορίσουμε μία μέρα να συναντηθούμε όλοι μαζί για να ανταλλάξουμε ιδέες. Μπορεί να είναι και απογευματινή η ώρα συνάντησης.

                                                                                    Με εκτίμηση                                                                                              Η Σχολική Σύμβουλος Αγγλικής

                                                                               Βασιλική Τσιτούρα